Tüfek, Mikrop ve Çelik Belgeseli Üzerine Çalışma

Dilara Kahyaoğlu
2007

A) Tarım ürünlerin ana üretim merkezleri ve daha sonraki yayılım
https://jbrasseul.files.wordpress.com/2015/11/food_production_diamond.jpg

Tercihen 9.sınıf "ilk uygarlıklar" konularının bitiminde veya hemen başında Tüfek, Mikrop ve Çelik belgeselinin ilk bölümü izlenir.
Konuların sonunda izlenirse etkinliğin amacı farklı (1), başında izlenirse farklı olacaktır (2).
1. Konular işlendikten sonra, yani belli bir bilgi birikimi sonunda izlenir ve çalışma yapılırsa, bu; sentez tipi soruların cevaplanmasını, "yorum"ların yapılmasını kolaylaştırır. Böyle bir çalışma, öğrenme/eğitim etkinliklerinde daha üst aşamada işler yapıldığının göstergesidir.
2. İkinci olarak "ilk uygarlıklar" konusuna geçmeden önce belgesel izlenir ve sorular yanıtlanır. Bu da bilgi girişi demektir ki böyle bir ön çalışma; öğrencinin bundan sonraki konuları daha rahat anlamasını, kolay öğrenmesini etkiler.


Ben aşağıdaki çalışmayı İlk Uygarlıklar konusuna geçmeden önce bir ön çalışma/hazırlık çalışması olarak bir kaç yıl üst üste uyguladım. Sınıfın ve konuların yetişme durumuna göre bazı yıllar belgeselin ikinci bölümünü de izledik ve sorularını yanıtladık. Öğrencilerin ikinci bölümü  her zaman daha fazla sevdiğini de bu arada belirteyim.

B) Tarım ve hayvancılık yapılan ilk yerler

Çalışma Soruları
Belgeselin 1. bölümü izlendikten sonra bu sorular ödev olarak verilebilir ve hepsi değilse bile bir kısmı sınıfta birlikte yanıtlanır. Aşağıdaki soruların yanıtları belgeselin içinde vardır. Başka bir kaynağa gerek olmadan yanıtlanabilir.

a. Jared Diamond’ın araştırmasını başlatan ilk soru neydi?

b. Yeni Gine’de kaç yıldır insanlar yaşamakta?

c. Tüm büyük uygarlıkların ortak noktaları nedir?

d. Tüm insanların aynı şekilde yaşadığı zaman hangi zamandı?

e. 11 500 yıl önceye ait bir köy olan Dıra’nın en temel özelliği neydi?

f. Buğday ve arpanın en temel ve ortak özellikleri nedir?

g. Belgeselde bitkilerin evcilleştirilmesi derken ne kastediliyor?

h. Çiftçilik Ortadoğu’dan başka hangi yerlerde ortaya çıkmıştır?

i. Yali’nin sorusu neydi?

j. Pirincin anavatanı neresidir?

k. Yeni Gineliler de tarım yaptıkları halde neden Ortadoğuluların geldiği noktaya gelemediler?

l. İnsanlık tarihinde proteinin rolü nedir?

m. Eşitsizliği yaratan bir unsur olarak tarım yapmanın yanı sıra önemli olan diğer unsur neydi?

n. Tarım yapmanın yanı sıra uygarlığı yaratan diğer unsur neydi?

o. Tarım ve hayvancılık (bitkiler ve hayvanlar) birbirlerini nasıl tamamlıyorlardı?

p. Kas gücünün hayvanlardan sağlanmasının getirileri (faydaları) neler oldu?

r. Evcilleştirmeye uygun hayvanların ortak özellikleri nedir?

s. Bereketli Hilal’in şansı neydi?

t. Jared Diamond, ilk uygarlıkları yaratan temel güç olarak neyi / neleri görmektedir. Yani, Yali’nin sorusuna verdiği yanıt nedir?

NOT: Şöyle bir yöntemi sıklıkla uyguladım: Buradaki sorular (vb.) belgesel izlenmeden önce öğrencilere dağıtılır, okumaları sağlanır ve bildikleri soruları yapmaları istenir. Belgeselin izlenmesinden sonra sorulara tekrar dönülür ve yanıtlamaları istenir. vb.

Bu tür yapılandırılmış çalışmalar; film izlenirken veya başka tür uygulamalarda (ör: müze gezisi) dikkatin yoğunlaştırılmasına çok yardımcı oluyor, öğrenme işini kolaylaştırıyor.

Çalışma  Soruları (2) 
Belgeselin ikinci bölümü için aşağıdaki sorular sorulabilir.

a. Belgeselde “1532 kasımında eski dünya ve yeni dünya çarpıştı” deniyor. Bu cümleyle ifade edilmek istenen durumu açıklayınız. Ne demek istiyor?

b. Belgeselde “Peru’nun dağlık bölgesinde 168 İspanyol, nasıl olur da 7 000 İnkalıyı katleder? diye soruyordu. Jared Diamond’a göre bunun gerçek nedeni nedir?

c. Belgeselde adı geçen Salamanka gibi kütüphanelerde ne tür eserler varmış? Ve bu eserler fatihlerin işine nasıl yaramış?

d. Jared Diamond, “kazananları kaybedenlerden ayıranın yeryüzünün kendisi, yani coğrafya” olduğunu söylüyor. Ne demek istiyor?

e. Belgeselde, Sümer yazısı bütün Avrasya’ya yayıldığı ve bütün yazı sistemlerini etkilediği halde, Güney Meksika’da ortaya çıkan Maya yazısının; güneye, And Dağlarına yani İnka bölgesine doğru yayılmadığından bahsediliyordu. Diamond bunun nedeni olarak nasıl bir argüman ileri sürüyor? 

C) Son soru yanıtlanırken kullanılabilir. (Jared Diamond'a göre)
http://mondesfrancophones.com/espaces/afriques/questions-about-african-economic-history/

D) Zamana göre insanların yeryüzünde dağılımı

ETKİNLİK: C ve D haritaları karşılaştırılır. Öğrencilerin Jared Diamond'un tezini destekleyen belli bir sonuca ulaşmaları beklenir.

http://mondesfrancophones.com/espaces/afriques/questions-about-african-economic-history/

Belgeselleri buradan izleyebilirsiniz. Veya CD'leri alınabilir.

Tüfek, Mikrop ve Çelik Bölüm-1 (bunu seçtim kalitesi YouTube'dan daha iyi)

http://www.dailymotion.com/video/x2ozqeh

Tüfek, Mikrop ve Çelik Bölüm-2 (çözünürlük 240p)
https://www.youtube.com/watch?v=FJj0E7UpkEo

Belgesel şu kitaptan yararlanılarak hazırlanmıştır
Tüfek, Mikrop ve Çelik-İnsan Topluluklarının Yazgıları, Jared Diamond,
TUBİTAK, 2010/21,

Ve Jared Diamond'ın kitabının giriş bölümüne yazdıkları bu kaynaktan okunabilir.
http://kaynaklarlatarih.blogspot.com.tr/2016/02/neden-siz-beyazlarn-bu-kadar-cok.html



Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.